„Każdy proces psychoterapeutycznej analizy zawiera w sobie pytanie, które w pewnym momencie wnosi pacjent, albo zaczyna ono uporczywie nawiedzać moje myśli. Zastanawiam się, czego pacjent chce poza tym, co zdołaliśmy już obydwoje nazwać, co tak naprawdę tu robi, albo sam pacjent zmaga się z pytaniem, po co tak naprawdę do mnie przyszedł. Odpowiedź na to pytanie nie jest nigdy tak prosta, jak można przeczytać w książkach, które mówią, że pacjent chce być kochany, czy wyleczony z obajwu, odnaleziony, czy zbawiony, chce doświadczyć lepszych relacji, rozwinąć swój pełen potencjał, czy sam kształcić się na analityka. (…) Doszedłem do wniosku, że ta niepewność po co tak naprawdę tu jesteśmy – ja i pacjent – jest dokładnie powodem dla którego tu jesteśmy: trzecim czynnikiem, który nieustannie zmienia nasze plany i stawia przed nami zagadki, zmuszając nas do zastanawiania się nad pytaniami, a jednocześnie trzymając odpowiedzi poza naszym zasięgiem. (…). Ten trzeci czynnik terapeutycznego doświadczenia przypisuję duszy.”
– James Hillman „Healing Fiction”
Psychoanaliza jungowska (określana też często jako analiza jungowska) jest podejściem w pracy terapeutycznej wywodzącym się z prac Carla Gustava Junga i czerpiącym z rozwoju psychologii analitycznej, którą utworzył (często potocznie nazywaną psychologią jungowską). Charakteryzuje ją podejście do psychiki, w którym znaczenie ma nie tylko ustalenie przyczyn zgłaszanych problemów i objawów, ale też i ich celowość – znaczenie dla życia cierpiącej osoby, możliwości zmiany, które przed nią otwierają. Psychoanaliza jungowska widzi problemy, które są przyczyną zgłoszenia do terapii jako wyraz całościowej ścieżki rozwojowej osoby, którą Carl Gustav Jung nazwał indywiduacją – procesem stawania się w pełni sobą, urzeczywistniania swojego potencjału. Nie dzieje się to jednak, jak często się mylnie uważa, w oderwaniu od kontekstu społecznego, przeciwnie, pozwala na nawiązanie nowych i głębokich relacji do tego, co zbiorowe – rodziny, grup, w których się żyje, społeczeństwa.
Psychoanaliza jungowska najbardziej jest znana w Polsce z analizy snów i podejścia do materiału symbolicznego, najczęściej nie budzi wielu innych skojarzeń. Dzieje się tak dlatego, że popularność tej dziedziny w Polsce dopiero się zaczyna – pierwszy analityk jungowski uzyskał uprawnienia dopiero w 2005 roku, aktualnie mamy trzynastu analityków, z których większość zrzeszona jest w Polskim Towarzystwie Psychoanalizy Jungowskiej i Polskim Towarzystwie Psychologii Analitycznej. Również jak dotychczas nie zostało przetłumaczonych na język polski wiele ze współczesnej literatury analitycznej, tymczasem analiza jungowska jest paradygmatem pracy psychoanalitycznej popularnym w wielu krajach na całym świecie.
Podejście jungowskie nie rozwijało się w izolacji – stanowi bogate i różnorodne środowisko, które niesie w sobie ślady spotkań z innymi dziedzinami psychoanalizy i psychoterapii: klasycznej szkoły psychoanalitycznej, teorii relacji z obiektem, teorii przywiązania, współczesnej psychoneurofizologii. Spotkania te pozwoliły na stworzenie unikalnego podejścia, które żywo uczestniczy w najnowszych kierunkach rozwoju psychologii, a jednocześnie jest mocno zakorzenione w pracach swojego założyciela – Carla Gustava Junga.
Współczesna psychoterapia często kładzie duży nacisk na przywrócenie funkcjonalności chorującej czy cierpiącej osoby, i na jej przystosowanie do otaczającego ją świata. Inaczej w analizie jungowskiej, gdzie przystosowanie do świata zewnętrznego, czy raczej nadmierna jego jednostronność rozumiana jest często jako źródło występujących problemów. Nie poszukujemy więc sposobów na zwiększenie produktywności, poszukujemy połączenia z indywidualną naturą osoby, które urzeczywistnia się w procesie indywiduacji, rozpoznając znaczenie przystosowania zarówno do wewnętrznego, jak i zewnętrznego świata. Proces ten pozwala na pogłębienie znaczenia swego życia i doświadczenie głębokiego poczucia sensu. Podstawowym jego środowiskiem jest relacja analityczna, w której równie ważne jest doświadczenie i wiedza analityka, jak i jego osobiste równanie – uważność na to, w jaki sposób współtworzy środowisko relacji z pacjentem.
Analiza jungowska przynosi również głębokie rozumienie pracy z doświadczeniem traumatycznym, a szczególnie z doświadczeniem wczesnej traumy. Rozumienie „drugiej linii” obron psychicznych, mechanizmu samoregulacji i samoochrony psychiki zmagającej się z doświadczeniem traumatycznym otwiera nowe perspektywy w rozumieniu traumy i nowe możliwości w pracy z nią. Podobnie koncepcja kompleksów kulturowych rewolucjonizuje współczesne podejście do rozumienia zarówno zjawisk zbiorowych, jak i znaczenia, jakie ma psychika zbiorowa dla rozwoju jednostki.
